Vitaminler yaşam için gerekli olan diyet bileşenleridir. Sağlıkta önemli bir rol oynarlar ve eksiklikleri psikiyatrik bozuklukların belirtileriyle bağlantılı olabilir. B vitaminleri metilasyon döngüsünün düzgün işlemesi, monoamin oksidaz üretimi, DNA sentezi ve fosfolipidlerin onarımı ve bakımı için gereklidir. B vitamini eksikliği hafıza fonksiyonunu, bilişsel bozukluğu ve bunamayı etkileyebilir. Özellikle B1, B3, B6, B9 ve B12 vitaminleri nöronal fonksiyon için gereklidir ve eksiklikleri depresyonla ilişkilendirilmiştir. Depresyonun nedenlerini ve depresyondaki nörokimyasal yolları tartışıyoruz. Özellikle, B vitamininin depresif semptomların karmaşıklığına katkıda bulunduğuna dair kanıtlar sunuyoruz.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27655070/

Folate

Giriş

Folat, bazı yiyeceklerde doğal olarak bulunan, diğerlerine eklenen ve ayrıca besin takviyesi olarak da bulunabilen suda çözünebilen bir B vitaminidir. Önceden folasin olarak bilinen ve bazen B9 vitamini olarak da adlandırılan folat, hem doğal besin kaynaklarında bulunan hem de takviye ürünlerde ve zenginleştirilmiş gıdalarda yer alan folatları kapsayan genel bir terimdir.

Doğal besin folatları, genellikle tetrahidrofolat (THF) formundadır ve çoğunlukla ekstra glutamat kalıntıları içerir, bu da onları poliglutamat formuna sokar.
Folik asit ise, genellikle zenginleştirilmiş gıdalarda ve diyet takviyelerinde kullanılan, vitaminin tam oksitlenmiş monoglutamat formudur.

Bazı besin takviyeleri, ayrıca monoglutamat formda olan 5-MTHF içerir. Bu form aynı zamanda şu adlarla da bilinir:
L-5-MTHF, 5-metil-folat, L-metilfolat ve metilfolat.

Tavsiye Edilen Alım Miktarları

Folat ve diğer besin öğeleri için alım önerileri, Ulusal Bilimler, Mühendislik ve Tıp Akademileri bünyesindeki Gıda ve Beslenme Kurulu (FNB) tarafından oluşturulan Besin Referans Alım Düzeyleri (DRI) çerçevesinde sunulmaktadır.

DRI, sağlıklı bireylerin besin öğesi alımlarını planlamak ve değerlendirmek için kullanılan bir referans değerler bütünüdür. Yaş ve cinsiyete göre değişen bu değerler şunları içerir:

• Önerilen Günlük Alım Miktarı (RDA): Neredeyse tüm (%97–98) sağlıklı bireylerin besin ihtiyacını karşılamaya yetecek günlük ortalama alım miktarıdır; genellikle bireyler için yeterli beslenme planlamasında kullanılır.

• Yeterli Alım Düzeyi (AI): Bu düzeydeki alımın, beslenme açısından yeterlilik sağlayacağı varsayılır; RDA belirlemek için yeterli kanıt olmadığında kullanılır.

• Tahmini Ortalama Gereksinim (EAR): Sağlıklı bireylerin %50’sinin gereksinimini karşılayacak günlük ortalama alım düzeyidir; genellikle grupların besin alımlarını değerlendirmek ve yeterli beslenme planlamak için kullanılır; bireylerin alımları da bu ölçütle değerlendirilebilir.

• Tolere Edilebilir Üst Alım Düzeyi (UL): Sağlık üzerinde zararlı etkiler oluşturması beklenmeyen günlük maksimum alım miktarıdır.

Tablo 1, mcg DFE (diyet folat eşdeğeri) cinsinden folat için mevcut RDA değerlerini göstermektedir. FNB, folik asidin biyoyararlanımının, gıdalarda doğal olarak bulunan folattan daha yüksek olduğunu göstermek için bu birimi geliştirmiştir.

• Folik asidin (takviye formu) gıdalarla birlikte alındığında %85’ten fazlasının emildiği,

• Doğal folatın ise yalnızca yaklaşık %50’sinin emilebildiği tahmin edilmektedir.

Bu verilere dayanarak, FNB şu şekilde bir DFE tanımı yapmıştır:

DFE Dönüşüm Oranları

• 1 mcg DFE = 1 mcg besin folatı

• 1 mcg DFE = 0,6 mcg folik asit (zenginleştirilmiş gıdalardan veya gıdalarla birlikte alınan takviyelerden)

• 1 mcg DFE = 0,5 mcg folik asit (aç karna alınan takviyelerden)

Bebekler İçin Yeterli Alım (AI)

Doğumdan 12 aya kadar olan bebekler için, FNB (Gıda ve Beslenme Kurulu), ABD’de sağlıklı ve anne sütüyle beslenen bebeklerde ortalama folat alımına eşdeğer olacak şekilde bir Yeterli Alım (AI) düzeyi belirlemiştir (Bkz: Tablo 1).

*Yeterli Alım Düzeyi (YA/AI)

Tabloda 0-6, 7-12 ay; 1-3,4-8,9-13,14-18 ve 19+ yaş erkek ve kadınların tavsiye edilen alım miktarları verilmiştir.

Folat Kaynakları

Besinler

Folat, çok çeşitli besinlerde doğal olarak bulunur. Özellikle şu gruplarda yüksek oranda yer alır:

• Sebzeler (özellikle koyu yeşil yapraklı sebzeler),

• Meyveler ve meyve suları,

• Kuruyemişler,

• Fasulye ve bezelye gibi baklagiller,

• Deniz ürünleri,

• Yumurta,

• Süt ve süt ürünleri,

• Et ve kümes hayvanları,

• Tahıllar (özellikle zenginleştirilmiş olanlar).

Ispanak, karaciğer, kuşkonmaz ve brüksel lahanası, en yüksek folat içeriğine sahip besinler arasındadır.

https://ods.od.nih.gov/factsheets/Folate-HealthProfessional/

Vitamin B6

B6 vitamini, birçok gıdada doğal olarak bulunan, bazılarına eklenen ve besin takviyesi olarak da temin edilebilen suda çözünebilen bir vitamindir.

B6 vitamini, ayrıca:

• Nörotransmitterlerin biyosentezi yoluyla bilişsel gelişimde,

• Kanda bulunan bir amino asit olan homosisteinin normal düzeyde tutulmasında,

• Glikoneogenez (glikoz üretimi) ve glikojenoliz (glikojenin parçalanması) süreçlerinde,

• Bağışıklık fonksiyonunda (örneğin, lenfosit ve interlökin-2 üretimini teşvik eder),

• Ve hemoglobin oluşumunda önemli roller oynar.

Önerilen Alım Düzeyleri

B6 vitamini ve diğer besin ögeleri için alım önerileri, FNB (Gıda ve Beslenme Kurulu) tarafından geliştirilen Beslenme Referans Alım Düzeyleri (DRI) kapsamında sunulmaktadır.

B6 Vitamini Kaynakları

Besinler

B6 vitamini, çok çeşitli gıdalarda bulunur.
En zengin B6 vitamini kaynakları şunlardır:

• Balık,

• Sığır karaciğeri ve diğer organ etleri,

• Patates ve diğer nişastalı sebzeler,

• Turunçgiller dışında kalan meyveler.

Karışık bir diyetteki B6 vitamininin yaklaşık %75’i biyoyararlıdır.

B6 Vitamini Eksikliği

Tek başına B6 vitamini eksikliği nadir görülür; genellikle B12 vitamini ve folik asit gibi diğer B kompleksi vitaminlerinin de düşük düzeyleriyle birlikte ortaya çıkar .
B6 vitamini eksikliği, zamanla daha belirgin hale gelen biyokimyasal değişikliklere neden olur.

B6 vitamini eksikliği şunlarla ilişkilidir:

• Mikrositer anemi (küçük kırmızı kan hücreleriyle seyreden anemi),

• EEG (elektroensefalografi) anormallikleri,

• Dudaklarda pullanma ve çatlaklarla seyreden dermatit (kilosis),

• Dil şişmesi (glossit),

• Depresyon,

• Zihinsel karışıklık,

• Zayıflamış bağışıklık fonksiyonu.

Sınırda B6 düzeylerine sahip kişilerde ya da hafif eksikliği olan bireylerde, aylarca hatta yıllarca hiçbir belirti veya semptom görülmeyebilir.
Bebeklerde, B6 vitamini eksikliği şu sorunlara yol açabilir:

• Huzursuzluk,

• Olağandışı şekilde hassas işitme,

• Kasılmalı nöbetler.

Son dönem böbrek hastalıkları, kronik böbrek yetmezliği ve diğer böbrek hastalıkları B6 vitamini eksikliğine neden olabilir.

Ayrıca, çölyak hastalığı, Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi emilim bozukluğu sendromları,
ve homosistinüri gibi bazı genetik hastalıklar da eksiklikle ilişkilidir.

https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminB6-HealthProfessional/

B12

B12 vitamini, bazı besinlerde doğal olarak bulunan, diğerlerine eklenen ve ayrıca besin takviyesi ya da reçeteli ilaç olarak da mevcut olan suda çözünebilen bir vitamindir.
B12 vitamini kobalt minerali içerdiğinden, B12 vitamini aktivitesine sahip bileşikler topluca "kobalaminler" olarak adlandırılır.

B12 vitamininin metabolik olarak aktif formları:

• Metilkobalamin

• 5-deoksiadenozilkobalamin

Bunun dışında iki form daha vardır:

• Hidrokobalamin

• Siyanokobalamin

Bu iki form, metilkobalamin ya da 5-deoksiadenozilkobalamine dönüştürüldükten sonra biyolojik olarak aktif hale gelir.

B12 vitamini, aşağıdaki süreçler için gereklidir:

• Merkezi sinir sisteminin gelişimi, miyelinizasyonu (sinirleri çevreleyen kılıfın oluşumu) ve işlevi,

• Sağlıklı kırmızı kan hücrelerinin oluşumu,

• DNA sentezi.

B12 vitamini, besinlerde proteine bağlı hâlde bulunur ve emilmeden önce bu proteinden ayrılması gerekir. Bu süreç, yiyeceklerin tükürükle karıştığı ağızda başlar. Serbest kalan B12 vitamini, tükürükte bulunan *kobalamin bağlayıcı bir protein olan *haptokorine bağlanır.

Midenin içinde ise, besin matrisinden daha fazla B12 vitamini, hidroklorik asit ve mide proteazları yardımıyla serbest bırakılır ve bu serbest B12 vitamini haptokorine bağlanır.